Kiedy przeminę
Rose Ausländer
Kiedy przeminę
słońce nadal będzie prażyć
Ciała niebieskie
krążyć będą wedle swoich praw
wokół punktu centralnego
którego nikt nie zna
Bez zawsze będzie
pachniał słodko
a śnieg wysyłał białe błyski
Kiedy odejdę
z naszej łatwo zapominającej ziemi
czy będziesz mówić za mnie
przez chwilę
moje słowo?
z tomu „Głośne milczenie/
Schallendes Schweigen”, 2008
tłum. Ryszard Wojnarowski
Rose Ausländer (1901-1988)
nazwisko panieńskie: Rosalie Beatrice Scherzer) - jedna
z najwybitniejszych poetek niemieckojęzycznych XX wieku. Urodziła się w Czerniowcach na Bukowinie (kiedyś teren Rumunii, dzisiaj Ukrainy) w rodzinie żydowskiej. Do gimnazjum uczęszczała w Czerniowcach i Wiedniu. W 1919 roku rozpoczęła w Czerniowcach studia
w zakresie literatury i filozofii, które przerwała po roku, kiedy zmarł jej ojciec. W 1921 roku wraz z przyjaciółką i przyszłym mężem Ignazem Ausländerem wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Tam pracowała jako dziennikarka w gazecie „Westlicher Herold”, tam też zaczęła pisać wiersze. Debiutowała w 1927 roku na łamach periodyku „Amerika Herold Kalender”. W 1923 roku wyszła za mąż za Ignaza Ausländera. Małżeństwo to skończyło
się rozwodem po trzech latach. W 1926 roku otrzymała amerykańskie obywatelstwo. Rok później wróciła do Czerniowiec, aby zaopiekować się chorą matką. Poznała wówczas grafologa Heliosa Hechta, z którym żyła w nieformalnym związku do 1936 roku. W 1939 roku opublikowała swój pierwszy tom poezji „Der Regenbogen” (Tęcza), entuzjastycznie przyjęty przez krytykę, ale chłodno przez tzw. szerokie rzesze czytelników z powodów narastających wówczas nastrojów antysemickich. Większość nakładu została zniszczona w 1941 roku po opanowaniu Bukowiny przez wojska hitlerowskie. W czasie wojny musiała zamieszkać
w getcie w Czerniowcach, tam poznała wybitnego poetę żydowskiego Paula Celana. Pod jego wpływem zmieniła dość znacząco stylistykę swych utworów, odchodząc od poetyki ekspresjonizmu, która dominowała w jej wczesnych wierszach, na rzecz oszczędności słowa przy jednoczesnym wzbogaceniu warstwy semantycznej. Po dwóch latach pobytu w getcie, w obawie przed deportacją do obozu koncentracyjnego, uciekła i ukrywała się przez rok,
do wiosny 1944 roku, kiedy Armia Czerwona wyparła hitlerowców z Bukowiny. Po wojnie ponownie wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i w 1948 roku ponownie otrzymała amerykańskie obywatelstwo, ponieważ pierwsze utraciła z powodu dłuższej niż 3 lata nieobecności w USA. Na tle urazu psychicznego po prześladowaniach nazistowskich przestała używać języka niemieckiego i pisała wiersze po angielsku. Do języka niemieckiego powróciła w 1956 roku. Drugi tom wierszy „Blinder Sommer” (Niewidome lato, 1965) wydała dopiero po 32 latach od swego debiutu. W 1967 roku opuściła na zawsze Stany Zjednoczone i wyjechała do Niemiec Zachodnich, gdzie zamieszkała w Düsseldorfie. Zanim nawiedziły ją starość i ciężka choroba zapalenia stawów, dużo podróżowała, m. in. do Włoch (szczególnie do Rzymu i Wenecji), Francji, Szwajcarii i Austrii. Ostatnie 20 lat życia spędziła w Domu im. Nelly Sachs w Düsseldorfie – żydowskim domu starców. Nie mogła już samodzielnie pisać, przykuta do łóżka, dyktowała swoje wiersze. Był to najbardziej płodny okres w jej twórczości, w którym ukazało się drukiem 30 tomów jej wierszy. Zebrane one zostały w różnych wydaniach, m. in. w Gesammelte Werke in sieben Bänden und einem Nachtragsband. Herausgegeben von Helmut Braun. S. Fischer Verlag. Frankfurt am Main 1984. Ugruntowało to jej pozycję jednej z najwybitniejszych poetek XX wieku, nie tylko obszaru literatury niemieckojęzycznej.
W Polsce wiersze jej były przez długi czas nieznane. Pierwsze przekłady ukazały się dopiero w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku w niskonakładowych i trudno dostępnych wydawnictwach. Był to dwujęzyczny tomik, zredagowany przez poetę emigracyjnego Witolda Wirpszę, który publikował pod pseudonimem Leszek Szaruga: 25 wierszy. Wybór
i przekład Leszek Szaruga. Wydawnictwo Promocyjne Albatros, Szczecin 1994 oraz tom: W kotle czarownic: wybór wierszy. Wybór i przekład Andrzej Pańta. Górnośląska Macierz Kultury, Katowice 1995. Najpełniejszym, jak dotąd, wyborem poezji Rose Ausländer w języku polskim jest dwujęzyczny tom, zredagowany w układzie tematycznym: Ciche milczenie/Schallendes Schweigen. Wybór i przekład Ryszard Wojnakowski, słowo wstępne Maria Kańska. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2008.
z najwybitniejszych poetek niemieckojęzycznych XX wieku. Urodziła się w Czerniowcach na Bukowinie (kiedyś teren Rumunii, dzisiaj Ukrainy) w rodzinie żydowskiej. Do gimnazjum uczęszczała w Czerniowcach i Wiedniu. W 1919 roku rozpoczęła w Czerniowcach studia
w zakresie literatury i filozofii, które przerwała po roku, kiedy zmarł jej ojciec. W 1921 roku wraz z przyjaciółką i przyszłym mężem Ignazem Ausländerem wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Tam pracowała jako dziennikarka w gazecie „Westlicher Herold”, tam też zaczęła pisać wiersze. Debiutowała w 1927 roku na łamach periodyku „Amerika Herold Kalender”. W 1923 roku wyszła za mąż za Ignaza Ausländera. Małżeństwo to skończyło
się rozwodem po trzech latach. W 1926 roku otrzymała amerykańskie obywatelstwo. Rok później wróciła do Czerniowiec, aby zaopiekować się chorą matką. Poznała wówczas grafologa Heliosa Hechta, z którym żyła w nieformalnym związku do 1936 roku. W 1939 roku opublikowała swój pierwszy tom poezji „Der Regenbogen” (Tęcza), entuzjastycznie przyjęty przez krytykę, ale chłodno przez tzw. szerokie rzesze czytelników z powodów narastających wówczas nastrojów antysemickich. Większość nakładu została zniszczona w 1941 roku po opanowaniu Bukowiny przez wojska hitlerowskie. W czasie wojny musiała zamieszkać
w getcie w Czerniowcach, tam poznała wybitnego poetę żydowskiego Paula Celana. Pod jego wpływem zmieniła dość znacząco stylistykę swych utworów, odchodząc od poetyki ekspresjonizmu, która dominowała w jej wczesnych wierszach, na rzecz oszczędności słowa przy jednoczesnym wzbogaceniu warstwy semantycznej. Po dwóch latach pobytu w getcie, w obawie przed deportacją do obozu koncentracyjnego, uciekła i ukrywała się przez rok,
do wiosny 1944 roku, kiedy Armia Czerwona wyparła hitlerowców z Bukowiny. Po wojnie ponownie wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i w 1948 roku ponownie otrzymała amerykańskie obywatelstwo, ponieważ pierwsze utraciła z powodu dłuższej niż 3 lata nieobecności w USA. Na tle urazu psychicznego po prześladowaniach nazistowskich przestała używać języka niemieckiego i pisała wiersze po angielsku. Do języka niemieckiego powróciła w 1956 roku. Drugi tom wierszy „Blinder Sommer” (Niewidome lato, 1965) wydała dopiero po 32 latach od swego debiutu. W 1967 roku opuściła na zawsze Stany Zjednoczone i wyjechała do Niemiec Zachodnich, gdzie zamieszkała w Düsseldorfie. Zanim nawiedziły ją starość i ciężka choroba zapalenia stawów, dużo podróżowała, m. in. do Włoch (szczególnie do Rzymu i Wenecji), Francji, Szwajcarii i Austrii. Ostatnie 20 lat życia spędziła w Domu im. Nelly Sachs w Düsseldorfie – żydowskim domu starców. Nie mogła już samodzielnie pisać, przykuta do łóżka, dyktowała swoje wiersze. Był to najbardziej płodny okres w jej twórczości, w którym ukazało się drukiem 30 tomów jej wierszy. Zebrane one zostały w różnych wydaniach, m. in. w Gesammelte Werke in sieben Bänden und einem Nachtragsband. Herausgegeben von Helmut Braun. S. Fischer Verlag. Frankfurt am Main 1984. Ugruntowało to jej pozycję jednej z najwybitniejszych poetek XX wieku, nie tylko obszaru literatury niemieckojęzycznej.
W Polsce wiersze jej były przez długi czas nieznane. Pierwsze przekłady ukazały się dopiero w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku w niskonakładowych i trudno dostępnych wydawnictwach. Był to dwujęzyczny tomik, zredagowany przez poetę emigracyjnego Witolda Wirpszę, który publikował pod pseudonimem Leszek Szaruga: 25 wierszy. Wybór
i przekład Leszek Szaruga. Wydawnictwo Promocyjne Albatros, Szczecin 1994 oraz tom: W kotle czarownic: wybór wierszy. Wybór i przekład Andrzej Pańta. Górnośląska Macierz Kultury, Katowice 1995. Najpełniejszym, jak dotąd, wyborem poezji Rose Ausländer w języku polskim jest dwujęzyczny tom, zredagowany w układzie tematycznym: Ciche milczenie/Schallendes Schweigen. Wybór i przekład Ryszard Wojnakowski, słowo wstępne Maria Kańska. Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2008.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz